ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Ο άνθρωπος είναι πλάσμα γεμάτο ένδεια

Ο νους τού ανθρώπου είχε πάντα μεγάλες ...
απαιτήσεις από τη Φιλοσοφία. Ζητά πάντα από αυτή, θα λέγαμε, το παν: Τις ρίζες και τη συνθετική ολοκλήρωση του εξωτερικού και του εσωτερικού κόσμου τής γνώσης. Έργο της είναι να θέτει στη γενικότατη, στην πιο αφηρημένη μορφή τους, όλα τα ερωτήματα και θέματα. Αλλά και σε ό,τι ξεπερνά τις γνωστικές ικανότητες του ανθρώπου -και η περιοχή τούτη δεν είναι βέβαια καθόλου μικρότερη από την άλλη- και τότε στη Φιλοσοφία καταφεύγει ο άνθρωπος^. αυτής την οδήγηση αποζητεί.

Το παν λοιπόν ζητά από τη φιλοσοφία ο νους τού ανθρώπου. Αλλά αυτή πάντα πεινασμένο τον αφήνει. Ο φιλοσοφικός μόχθος δίνει, αλήθεια, στην υψηλότερη μορφή και ένταση και με τρόπο παραστατικό την εικόνα ότι ο άνθρωπος είναι πλάσμα γεμάτο ένδεια (=ελλείψεις, ανεπάρκειες). Ενδεής πάντα μένει ο άνθρωπος, αλλά η ένδεια, η μεγάλη του αυτή ένδεια συνιστά -παράδοξο αλήθεια- τον μεγάλο του πλούτο. Γιατί η ένδειά του αποτελεί τη μεγάλη μαρτυρία ότι ο άνθρωπος είναι πνευματικό ον. Σε κάθε βήμα του το πνεύμα το συνοδεύει η συναίσθηση και η συνείδηση εκείνου που του λείπει, περισσότερο από τη συνείδηση εκείνου που με το βήμα αυτό κατακτά.

Τολμώ να πω ότι η παρουσία σε μια φιλοσοφική πορεία αυτής της συνείδησης της ένδειας είναι η ασφαλέστερη μαρτυρία ότι έχουμε να κάμουμε με στοχασμό άγρυπνο, αυτοελεγχόμενο και ολόκληρο. Είναι το χάρισμα που κατ’ εξοχήν βρίσκουμε πάντα παρόν στον στοχασμό των δύο μεγάλων της Αρχαιότητας, τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα. Ο άνθρωπος είπε ο Σωκράτης, μόνο φιλόσοφος μπορεί να είναι, φίλος δηλαδή της σοφίας. Όχι και σοφός. Σοφός είναι μόνο ο Θεός. Το μόνο ανενδεές πνεύμα. Σοφία, λοιπόν στη σωκρατική αυτή σκέψη είναι το πνεύμα από το οποίο λείπει η συνείδηση της ένδειας, όχι από ατέλεια, αλλά από πληρότητα, διότι ένδεια δεν μπορεί να υπάρχη σε αυτό. Είναι το πνεύμα του Θεού.

Το πνεύμα του ανθρώπου θηρεύει πάντα τη σοφία. Δεν θα τη φτάσει όμως ποτέ. Γιατί, για να είναι πνεύμα ο νους του ανθρώπου, πρέπει ζωηρά να τον συνοδεύει πάντα η αίσθηση της ένδειας. Άμα αυτή λείπει, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι ο στοχασμός του ανθρώπου πλατάται. Καταλήγουμε πάλι στο συμπέρασμα, ότι απαράβατος όρος για την πορεία του στοχασμού είναι η συνείδηση της ένδειάς του, που είναι πλούτος, γιατί η ένδεια είναι αστείρευτη. μένει πάντα ένδεια. Επειδή έτσι είναι η συνείδηση της ένδειας, για τούτο αποτελεί οίστρο ακοίμητο για περαιτέρω πορεία -και πάντα είναι δυνατή η περαιτέρω πορεία.

Είναι, όπως βλέπουμε, πάντα θέση η συνείδηση αυτή, όχι άγονη άρνηση, όπως ο σκεπτικισμός. Όταν ο Σωκράτης λέγει «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» σε αυτούς τους κόσμους σκέψεων θέλει να οιστρηλατήσει το πνεύμα μας.


  ΣΗΜ. Το κείμενο τούτο είναι παρμένο από το βιβλίο του Βασιλείου Τατάκη «Φιλοσοφικά Μελετήματα», Εκδόσεις «Ερμής», Αθήνα 1972.
 ΠΗΓΗ www.tameteora.gr/