Θυμός: Πώς να τον διαχειριστούμε

“O καθένας μπορεί να θυμώσει – αυτό είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς... με το σωστό άτομο, στο σωστό βαθμό, στη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο- αυτό δεν είναι εύκολο….» ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ηθικά Νικομάχεια Συναισθήματα που καλείσαι να βιώσεις, να εκφράσεις και κυρίως να διαχειριστείς στην πορεία της ζωής σου. Άλλοτε ευχάριστα και άλλοτε δυσάρεστα. Αναπόφευκτα τα νιώθεις και διαδραματίζουν, συνειδητά ή ασυνείδητα, σημαντικό ρόλο στο πώς βιώνεις, αντιλαμβάνεσαι και ενεργείς στον κόσμο γύρω σου. Ποικιλία συναισθημάτων σε κατακλύζουν κάθε ώρα, κάθε στιγμή, κάθε λεπτό και το νιώθεις στο σώμα, στο μυαλό, στην ψυχή σου και αντιδράς, ενεργείς, συμπεριφέρεσαι ανάλογα. Δεν φοβάσαι τα θετικά συναισθήματα, εκείνα επιτρέπονται, είναι επιθυμητά, ευχάριστα και οι αντίστοιχες αντιδράσεις είναι γλυκές, τρυφερές και αποδεκτές. Όμως υπάρχουν και αρνητικά συναισθήματα, όπου τα νιώθεις εξίσου έντονα αλλά «πρέπει» να τα διαχειριστείς με τέτοιο τρόπο που να μην γίνεις επιθετικός ούτε για το περιβάλλον σου ούτε κυρίως για τον ίδιο σου τον εαυτό. Θυμός, ένα συναίσθημα που συγκαταλέγεται στα αρνητικά συναισθήματα και πολλές φορές συσχετίζεται και με άλλα όπως το άγχος, η ματαίωση και ο πόνος. Είναι η πιο συχνή αντίδρασή μας στις καταστάσεις στρες, καθώς και στις περιπτώσεις όπου δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση, και τότε νιώθουμε ένταση και νευρικότητα. Ο θυμός μπορεί να έχει κατεύθυνση «προς τα έξω», και να είσαι θυμωμένος και να το εκφράζεις στους άλλους, στο περιβάλλον σου ή μπορεί να κατευθύνεται και «προς τα μέσα», τον εαυτό σου. Οι καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν άγχος είναι ποικίλες και σχετίζονται με το ίδιο το άτομο, τις αντοχές του, τις αξίες, τις αντιλήψεις του. Αντικειμενικά όμως ο θυμός μπορεί να προκαλείται σε καταστάσεις όπως το έντονο στρες, η ματαίωση, η αίσθηση ότι μας εκμεταλλεύονται ή μας παραμελούν, όταν νιώθουμε απειλή ότι θέλουν να μας κάνουν κακό ή υπάρχει κακή πρόθεση, όταν οι άλλοι δεν κάνουν αυτό που τους λέμε ή όταν γενικά θίγονται και απειλούνται οι αρχές μας, η θέση μας, η σωματική και ψυχική μας ακεραιότητα. Ο θυμός, επίσης, μπορεί να προκαλείται πολλές φορές και ως αντίδραση στον πόνο, ψυχικό ή σωματικό. Σε κάθε περίπτωση, ο άνθρωπος νιώθει ότι κάτι δεν πάει καλά και το θεωρεί τόσο σημαντικό αυτό ώστε του προκαλούνται έντονα συναισθήματα.

Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να αποφεύγουμε τα θέματα και τις καταστάσεις που μας προκαλούν θυμό, παρά μόνο μπορούμε και πρέπει να ελέγξουμε τις αντιδράσεις μας, οι οποίες μπορεί να αποβούν ακραίες, βίαιες, επιθετικές, καταστροφικές για το περιβάλλον, τις σχέσεις, τον εαυτό μας ή μπορεί αργότερα να μας κάνουν να μετανιώσουμε για όσα πράξαμε ή είπαμε. Το γυάλινο κουτί, που πολλοί επιλέγουν να βάλουν γύρω τους, απλά θα εμποδίσει την επαφή με καταστάσεις και ανθρώπους, δεν βοηθά να ελέγξουμε τον θυμό μας, απλά μας εμποδίζει να ζήσουμε, να αισθανθούμε, να αλληλεπιδράσουμε και εν τέλει να εξελιχθούμε ως άνθρωποι, ως κοινωνικά και λογικά όντα. Η προσπάθεια μας, το καθήκον και το παράδειγμα που θα πρέπει να δώσουμε στα παιδιά μας, πρέπει να επιβάλλει να βιώνουμε κάθε συναίσθημα αλλά να προσπαθούμε να ελέγξουμε τον τρόπο αντίδρασής μας. Δεν είναι ο θυμός που καταστρέφει, είναι οι πράξεις που προέρχονται από αυτόν.
Πολλές φορές ο θυμός βιώνεται ως διεγερτικός, σαγηνεύει, ωθεί το άτομο επίμονα προς κάποια συναισθηματική εκτόνωση, που γίνεται επιτακτική και έντονη. Εκεί οι άνθρωποι προσπαθούν να τον συγκρατήσουν αλλά δεν είναι εύκολο να τον κρύψουν και να τον προσπεράσουν. Ο καταπιεσμένος θυμός, παραμένει θυμός που δεν του επιτρέπεται να εκφραστεί αυθεντικά και που μεταμορφώνεται σε κάποιο άλλο συναίσθημα και μπορεί να πάρει μορφές φόβου, πικρίας, ενοχής ακόμα και κατάθλιψης.
Κανένας άνθρωπος, όσο μορφωμένος, πολιτισμένος και αν είναι, δεν εξαιρείται από αυτό το βασικό συναίσθημα. Καμία εκδήλωση και έκφραση θυμού δεν ταυτίζεται με το μίσος, αντίθετα μπορώ και να αγαπώ κάποιον αλλά και να θυμώσω μαζί του, και σε αυτή την περίπτωση ο θυμός γίνεται «λειτουργικός» καθώς αποτελεί κίνητρο να κινητοποιηθώ και να επαναπροσδιορίσω τις σχέσεις μου και τις επιθυμίες μου. Το να εκφράσω τον θυμό μου δεν συνεπάγεται και ρήξη στις σχέσεις μου. Η σχέση θα σπάσει μόνο όταν δεν έχει γερές βάσεις. Αν ξεκαθαρίσω το συναίσθημα μου στο εδώ και τώρα, δίνοντας στον απέναντι να καταλάβει αυτό που με ενοχλεί και με οδήγησε στο να νιώσω θυμό, καμία σχέση δεν καταστρέφεται, κανένα μίσος δεν υποβόσκει και καμία έντονη και βίαιη έκρηξη οργής δεν θα πυροδοτηθεί σε βάθος χρόνου.
Είναι ο εαυτός μου, διάφορες καταστάσεις μου προκαλούν θυμό, το εκφράζω, το διαχειρίζομαι και νιώθω τυχερός που μπορώ να βιώνω όλα ανεξαιρέτως τα συναισθήματα χωρίς να προκαλώ κακό ούτε σε εμένα ούτε στους άλλους γύρω μου. Στρατηγικές διαχείρισης θυμού: Παρατηρώ – εντοπίζω
Είναι σημαντικό να γνωρίζω πότε αρχίζω να θυμώνω, ποια είναι τα πρώτα σημάδια του θυμού. Ο θυμός έχει συγκεκριμένες σωματικές εκδηλώσεις, το πρόσωπο συνοφρυώνεται, τα χείλη σφίγγονται, οι μυς τεντώνονται, υπάρχει ένταση στο σαγόνια και στο στόμα, το βλέμμα γίνεται άγριο, η ανάσα πιο κοφτή και το χρώμα του δέρματος γίνεται πιο χλωμό. Όλα, πρόσωπα, χειρονομίες, βγάζουν μια ένταση. Όταν εντοπίσω αυτά τα σημάδια στον εαυτό μου, προσπαθώ να διακόψω τη συζήτηση, να αποχωρήσω από το συγκεκριμένο χώρο ή να καθυστερήσω να μιλήσω, ώστε να αποφύγω να ενεργήσω εν βρασμώ ψυχής. Σκέφτομαι
Χρειάζομαι χρόνο να σκεφτώ, ώστε να διαχειριστώ το θυμό μου αλλά και να αναλογιστώ τις συνέπειες που θα υπάρξουν αν πω ή κάνω κάτι που αργότερα ίσως το μετανιώσω. Μπορώ να μετρήσω αργά ως το 10, να πάρω βαθιές ανάσες και να ηρεμήσω, να χαλαρώσω την ένταση στις κινήσεις μου. Κάνω διάλειμμα
Στρέφω την προσοχή μου σε κάποια άλλη δραστηριότητα που θα με βοηθήσει να εκτονωθώ και να χαλαρώσω. Μπορώ να ασχοληθώ με κάποια σωματική δραστηριότητα ή να επιστρατεύσω το χιούμορ μου, ώστε να πάρω χρόνο για να σκεφτώ τι ακριβώς με θύμωσε. Διαπραγματεύομαι
Νιώθω θυμό και τον εκφράζω. Παίρνω την ευθύνη για το συναίσθημα που νιώθω, παραδέχομαι τα λάθη μου και μοιράζομαι το συναίσθημα και τις σκέψεις μου με τον απέναντι, ξεκαθαρίζοντας ακριβώς αυτό που μου προκάλεσε τον θυμό αλλά και τις προσδοκίες μου. Μιλάω με σεβασμό και επιδιώκω ένα κλίμα ειρηνικό και πρόσφορο στο να εκφράσει ο καθένας το συναίσθημά του.
σχολιάστε

Από την Ελευθερία Μπερδέκλη, ψυχολόγο με εξειδίκευση στην ειδική αγωγή, εργάζεται στην επιστημονική εταιρεία ειδικής αγωγής «Προσέγγιση»
ΠΗΓΗ wwwvita.gr